Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Zwoleniu

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 20 marca 2024 roku w zakresie pkt I

Wnioskiem z dnia 26 stycznia 2023 roku (data wpływu) wnioskodawczyni J. C. (1) wniosła o stwierdzenie, że z upływem dnia 22 sierpnia 2021 roku, nabyła w drodze zasiedzenia nieruchomość gruntową składającą się z działki ewidencyjnej nr (...), o powierzchni 2,93 ha położoną w miejscowości P., gmina P..

W uzasadnieniu wniosku wskazała, iż powyżej opisana nieruchomość jest w posiadaniu jej oraz jej dzieci od co najmniej 30 lat. Wcześniej, od co najmniej 1945 roku, przedmiotowa nieruchomość była w posiadaniu jej teściowej Z. C., która wraz ze swoim mężem J. C. (2), w grudniu 1970 roku przekazała powyższą nieruchomość swojemu synowi K. C.. Od czasu objęcia nieruchomości w posiadanie, K. C. prowadził na tych gruntach gospodarstwo rolne. Z. C. zmarła w dniu 12 marca 1976 roku, zaś J. C. (2) zmarł w dniu 21 sierpnia 1991 roku. Po śmierci rodziców, K. C. wraz ze swoją żona J. C. (1), objęli nieruchomość w samoistne posiadanie. Zamieszkiwali oni wspólnie na przedmiotowej nieruchomości, prowadząc gospodarstwo rolne od dnia zawarcia związku małżeńskiego.

Z uzasadnienia wniosku wynika, iż K. C. zmarł 13 lipca 2019 roku, pozostawiają po sobie dzieci: A. P. i M. C. (1). Ponadto K. i J. małż. C. mieli córkę E. O. oraz syna T. C.. Ich następcami prawnymi są R. C. (1) (aktualnie Z.), P. C. oraz W. P..

Wnioskodawczyni wskazała także, iż Z. i J. malż. C., oprócz syna K., mieli jeszcze dwóch synów: R. C. (2) i M. C. (2), którzy zmarli, odpowiednio w 1995 roku i 2006 roku. Ich spadkobiercami są: B. C., W. C., K. D. i M. R..

J. C. (1) argumentuje, iż posiadanie przez nią nieruchomości, które łącznie trwało pond 30 lat, było nieprzerwane i spokoje (wniosek wraz z uzasadnieniem, k. 3-4).

Uczestnicy: B. C., M. C. (1), P. C., W. P., A. P. przyłączyli się do wniosku wnioskodawczyni (k. 53, 54, 55, 56, 57, 58).

Uczestniczka W. C. wniosła o oddalenie wniosku w zakresie żądania przez wnioskodawczynię stwierdzenia zasiedzenie przedmiotowej nieruchomości wyłącznie na jej rzecz oraz ustalenie, iż powyższa nieruchomość przysługuje prawowitym spadkobiercom Z. i J. małż. C.. Ponadto podniosła, że nie są spełnione przesłanki do stwierdzenia zasiedzenia, ponieważ od śmierci J. C. (2), która nastąpiła w 1991 roku, do chwili złożenia wniosku, nie upłynęło 30 lat. Zarzuciła także, iż wnioskodawczyni nie wykazała wyłącznego nieprzerwanego samoistnego posiadania nieruchomości, gdyż wraz z mężem, co roku, spędzali urlop na wsi u rodziców męża, pomagając w gospodarstwie, a po śmierci J. C. (2), wnioskodawczyni nie pracowała osobiście w gospodarstwie. Wskazała ponadto, iż przedmiotowa nieruchomość należała do spadku po Z. C. i J. C. (2), a z faktu przysługiwania prawa własności nieruchomości Z. i J. małż. C., wynika możliwość zaliczenia okresu wykonywania przez nich prawa spadkobiercom ich syna M. (W. C., K. D., M. R.) – odpowiedź na wniosek, k. 59-60.

Uczestniczka K. D. nie zajęła jednoznacznego stanowiska w sprawie. Nie brała czynnego udziału w postępowaniu.

Kurator ustawiony dla nieznanej z miejsca pobytu uczestniczki M. R., ostatecznie nie sprzeciwiał się wnioskowi (k. 84-85, 103).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny

Nieruchomość stanowiąca działkę gruntu oznaczoną w ewidencji gruntów numerem 108 o pow. 2,93 ha położona w P. przy ulicy (...), gmina P. w przeszłości pozostawała we władaniu Z. C.. Z. C. była zamężna. Wraz z J. C. (2) mieli trzech synów: K. C., R. C. (2), i M. C. (2). Nieruchomość powyższa wykorzystywana była rolniczo przez małżonków C.. W grudniu 1970 roku, Z. C. wraz z mężem J. C. (2), przekazali posiadanie przedmiotowej nieruchomości synowi K. C.. W 1974 roku K. C. zawarł związek małżeński z J. C. (1) (z domu B.), która wraz z mężem zamieszkała na nieruchomości położonej w P.. Początkowo w pracach w gospodarskich na nieruchomości pomagali im rodzice K. C., tj. J. C. (2) i Z. C.. Z czasem jednak podupadli oni na zdrowiu, dlatego też K. i J. małżonkowie C. samodzielnie zaczęli pracować w przedmiotowym gospodarstwie rolnym, uprawiali złoże oraz sadzili ziemniaki. W trakcie trwania małżeństwa rozbudowali i wyremontowali także budynek mieszkalny posadowiony na nieruchomości. Korzystali także z budynków gospodarskich, które posadowione były na nieruchomości. Przez sąsiadów i okolicznych mieszkańców K. i J. uważani byli za właścicieli przedmiotowej nieruchomości. W dniu 13 lipca 2019 roku zmarł K. C., dlatego też, po jego śmierci, J. C. (1) zaczęła samodzielnie użytkować powyższą nieruchomość. Stan taki trwał nieprzerwanie do chwili złożenia niniejszego wniosku.

Z. C. zmarła 12 marca 1976 roku, a J. C. (2) zmarł 21 sierpnia 1991 roku.

K. i J. małżonkowie C. mieli czworo dzieci: córkę A. P., syna M. C. (1). córkę E. O. oraz syna T. C.. E. O. i T. C. nie żyją, ich następcami prawnymi są: R. C. (1) (aktualnie Z.), P. C. oraz W. P.. Małżonkowie K. i J. C. (1) wraz z dziećmi zamieszkiwali na przedmiotowej nieruchomości. W okresie wakacji, w czasie urlopu, przyjeżdżał do P. brat K. M. C., który na co dzień wraz z rodziną zamieszkiwał w Ł.. Zdarzało się, że podczas pobytu na wsi, M. C. (2) pomagał bratu K. w pracach gospodarskich. K. C. zmarł 13 lipca 2019 roku w Z.. Po śmierci męża, J. C. (1) nadal samodzielnie już użytkowała przedmiotową nieruchomość. Opłacała podatek od nieruchomości.

R. C. (2) zmarł w 1995 roku, pozostawiając po sobie córkę B. C.. M. C. (2) również nie żyje, zmarł w 2006 roku. Pozostawił po sobie żonę W. C. oraz córki K. D. i M. R. (dowód: odpisy aktów stanu cywilnego, k. 6,7; zaświadczenie o niezaleganiu w podatkach, k. 8-9; wypis z rejestru gruntów i wyrys z mapy, k. 15-16; kserokopia aktu stanu cywilnego, k. 68, dokumenty zgromadzone w aktach sprawy I Ns 321/16 tut. Sądu, zeznania świadków: M. G., k. 102-102v, H. K., k. 102v).

Sąd Rejonowy zważył, co następuje

Dokonując analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd dał wiarę wszystkim zgromadzonym dowodom w postaci dokumentów prywatnych. Dokumenty te w swej treści tworzą spójną i logiczną całość i nie budzą żadnych wątpliwości, dlatego też Sąd dał im wiarę w całej rozciągłości.

Oceniając materiał dowodowy w postaci osobowych źródeł dowodowych tj. zeznań świadków, Sąd uznał je także za wiarygodne, bowiem znalazły one potwierdzenie w dowodach zebranych podczas postępowania oraz tworzą one logiczną i spójną całość z dowodami, którym Sąd przyznał już walor wiarygodności. Sąd wziął również pod uwagę te okoliczności, które nie były przez strony kwestionowane i na tych podstawach oparł ustalony stan faktyczny.

Przechodząc do rozważań prawnych wskazać należy, iż zasiedzenie jest sposobem nabycia prawa własności lub ograniczonego prawa rzeczowego przez nieuprawnionego posiadacza na skutek długotrwałego posiadania (art. 172 § 1 k.c.). Do nabycia własności przez zasiedzenie konieczne są zatem tylko dwie przesłanki: samoistne posiadanie i upływ czasu przewidzianego w ustawie.

W myśl art. 172 § 1 i 2 k.c. przesłankami prowadzącymi do nabycia prawa własności w drodze zasiedzenia jest samoistne posiadanie rzeczy oraz upływ odpowiedniego czasu, którego długość zależy od złej lub dobrej wiary posiadacza samoistnego. Posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (§1). Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze (§2). Zgodnie zaś z art. 176 § 1 k.c. jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści. Art. 336 k.c. stanowi, iż posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten kto nią faktycznie włada jak właściciel. Jednym zatem z niezbędnych elementów nabycia własności rzeczy w drodze zasiedzenia jest faktyczne władztwo nad rzeczą. Obejmuje ono dwa elementy: element fizyczny określony tradycyjnie jako corpus oraz intelektualny element zamiaru ( animus) władania rzeczą dla siebie (animus rem sibi habendi). W przypadku posiadania samoistnego mamy na uwadze animus domini (posiadacz samoistny włada rzeczą „jak właściciel”). Oznacza to, iż zakres jego posiadania odpowiada zakresowi wykonywania prawa własności w myśl art. 140 k.c. Posiadacz samoistny tak samo zatem, jak właściciel, korzysta z rzeczy z wyłączeniem innych osób, pobiera z niej pożytki oraz inne dochody. Z posiadaniem prawo cywilne łączy szereg domniemań prawnych, w tym domniemanie samoistnego charakteru posiadania (art. 339 k.c.) oraz domniemanie ciągłości posiadania (art. 340 k.c.). W przypadku gdy w toku postępowania nie zostaną przeprowadzone dowody przeciwne – za wykazane należy przyjąć te fakty, które wynikają ze wskazanych domniemań prawnych. Co do zasady przyjmuje się zatem, że ten kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym. Strona, która wnosi zatem o stwierdzenie na jej rzecz nabycia prawa własności nieruchomości przez zasiedzenie winna jedynie wykazać fakt władania nieruchomością. W związku natomiast z istnieniem domniemania ciągłości posiadania – wystarczy, że zainteresowany wykaże, iż władał faktycznie nieruchomością w dwóch punktach czasowych, obejmujących okres wymagany do zasiedzenia, a wówczas z mocy wymienionego domniemania w powiązaniu z poprzednio powołanym, należy przyjąć, do czasu przeprowadzania dowodu przeciwnego, istnienie samoistnego posiadania przez okres wymagany do zasiedzenia. W interesie strony przeciwnej jest natomiast obalenie wspomnianych domniemań prawnych. Wskazać należy, iż przepis art. 339 k.c. jest źródłem domniemania wzruszalnego, którego rola polega na tym, że jego zastosowanie prowadzi do zwolnienia wnioskodawcy od konieczności prowadzenia dowodów, na okoliczność stwierdzenia samoistności posiadania posiadanej przez niego rzeczy. Zgodnie z normą art. 6 k.c. ciężar obalenia tego domniemania spoczywa na uczestniku postępowania o stwierdzenie zasiedzenia, jeśli sprzeciwia się on wnioskowi twierdząc, że wnioskodawca nie jest posiadaczem samoistnym. Nie oznacza to jednak, że ten kto powołuje się na to domniemanie nie powinien udowodnić faktu władania rzeczą. Musi bowiem wykazać, że po jego stronie było władztwo faktyczne nad rzeczą – corpus (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 2006 r. III CSK 33/2006, postanowienie SN z dnia 6 lutego 1998 r. I CKN 484/97, oraz z dnia 24 maja 2005 r. V CK 664/2004).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, Sąd uznał, iż zostały spełnione wszystkie przesłanki prowadzące do stwierdzenia, iż J. C. (1), nabyła przez zasiedzenie, własność zabudowanej nieruchomości położonej w miejscowości P., gmina P., stanowiącej działkę oznaczoną numerem (...) o pow. 2,93 ha. Uczestniczka W. C., jako jedyna z kręgu uczestników niniejszego postępowania, kwestionowała przedmiotowy wniosek J. C. (1), wnosząc o jego oddalenie. Sąd jednak uznał, iż nie przedstawiła ona wystarczających dowodów, które świadczyłyby o braku posiadania przez wnioskodawczynię wyłącznego władztwa nad działką nr (...). Należy bowiem zauważyć, iż argumentacja W. C., jakoby z faktu przysługiwania prawa własności nieruchomości Z. i J. małż. C., wynika możliwość zaliczenia okresu wykonywania przez nich tego prawa na rzecz spadkobierców ich syna M., nie zasługuje na uwzględnienie. Po pierwsze bowiem, materiał dowodowy zgromadzony w aktach sprawy, nie wykazał by Z. i J. małżonkowie C. posiadali tytuł prawny do nieruchomości będącej przedmiotem zasiedzenia. Ponadto uczestniczka jest w błędzie, podnosząc, iż od śmierci J. C. (2), co miało miejsce w dniu w 1991 roku, do chwili złożenia niniejszego wniosku (26 stycznia 2023 roku), nie upłynął okres 30 lat, który prowadzić by mógł do zasiedzenia. Z ustaleń Sądu wynika bowiem, iż z chwilą wszczęcia niniejszego postępowania, od śmierci J. C. (2) w dniu 21 sierpnia 1991 roku, kiedy to K. i J. małżonkowie C. wspólnie, a po śmierci K., wnioskodawczyni zupełnie samodzielnie, zaczęła posiadać przedmiotową nieruchomość, upłynęło ponad 31 lat.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że posiadacz nieruchomości może korzystać z zasiedzenia, choćby przez cały czas posiadania był świadomy tego, że wykonywane prawo mu nie przysługuje (por. postanowienie z dnia 28 maja 1997 r. III CKN 79/97). Kwestia świadomości, jaką posiadacz odnosi do wykonywanego prawa, a więc przekonanie o tym, czy jest lub nie jest właścicielem posiadanej rzeczy, rzutuje jedynie na dobrą albo złą wiarę, nie zaś na charakter posiadania. Tak więc posiadaczem w dobrej wierze jest ten, kto błędnie przypuszcza, że jest właścicielem rzeczy, a w złej pozostaje ten, kto wie albo wiedzieć powinien, że prawo własności nie przysługuje jemu, lecz innej osobie. Można wszak posiadać jak właściciel zarówno własną nieruchomość, jak i nieruchomość, co do której ma się świadomość, iż należy ona do innej osoby. O tym natomiast, czy posiadanie jest samoistne (bowiem tylko takie może prowadzić do zasiedzenia), rozstrzyga stan woli posiadacza i jej uzewnętrznienie. Posiadacz, który wie, że nie jest właścicielem, ale chce posiadać nieruchomość tak jak właściciel i wolę swoją manifestuje, jest posiadaczem samoistnym. Konieczne jest zatem wykonywanie przez posiadacza, który oczywiście właścicielem nie jest, czynności faktycznych wskazujących na samodzielny, rzeczywisty, niezależny od woli innej osoby stan władztwa. Mówiąc inaczej, wszystkie dyspozycje posiadacza powinny swą treścią odpowiadać dyspozycjom właściciela, co wcale nie oznacza, że w każdej sytuacji posiadacz musi mieć przekonanie, iż jest właścicielem. Posiadacz, który zatem wie, że nie jest właścicielem, ale chce posiadać nieruchomość jak właściciel i wolę swoją manifestuje, jest posiadaczem samoistnym.

W odniesieniu do ustaleń poczynionych przez Sąd w toku niniejszego postępowania, Sąd uznał, iż posiadanie jakim cechowała się J. C. (1), najpierw wspólnie z mężem K., a po jego śmierci w lipcu 2019 roku, już samodzielnie, w stosunku do przedmiotowej nieruchomości, było posiadaniem w złej wierze. Miała ona bowiem świadomość, że mąż jej K., w posiadanie przedmiotowej nieruchomości wszedł w wyniku nieformalnej umowy. Po zawarciu związku małżeńskiego w 1974 roku, zamieszkała wspólnie z mężem na przedmiotowej nieruchomości, także nie mając formalnego tytułu prawnego do tej działki. Powyższe skutkuje trzydziestoletnim okresem posiadania zmierzającym do nabycia własności.

Odnosząc się natomiast do określenia początkowej daty, od której należało liczyć ten trzydziestoletni okres samoistnego posiadania przedmiotowej nieruchomości, Sąd uznał, iż powinien to być dzień następujący po dniu śmierci ojca K. C., tj. J. C. (2), który zmarł w dniu 21 sierpnia 1991 roku. Dowody zebrane w sprawie jednoznacznie bowiem wskazują, że z dniem 22 sierpnia 1991 roku K. i J. małżonkowie C., objęli przedmiotową nieruchomość w samoistne posiadanie, manifestowali na zewnątrz swoje władztwo nad nieruchomością położoną w P.. Definitywnie przejęli prowadzenie gospodarstwa samodzielnie. Wykonali przebudowę budynku mieszkalnego oraz budynku gospodarczego, które posadowione były na nieruchomości. Przez sąsiadów traktowani byli jak właściciele. Nawet jeżeli w pracach gospodarskich, w okresie wakacyjnym, podczas urlopu, okresowo pomagał im brat M., który na co dzień zamieszkiwał z rodziną w Ł., nie można mówić o pozbawieniu małżonków C. przymiotu posiadaczy samoistnych. Z uwagi jednak na fakt, iż K. C. zmarł 13 lipca 2019 roku, czyli przed upływem trzydziestoletniego okresu uprawniającego go do nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia zasadnym było, zdaniem Sądu, stwierdzenie nabycia własności nieruchomości objętej wnioskiem na rzecz J. C. (1).

Mając na uwadze powyższe okoliczności, a przede wszystkim wobec uznania, iż zostały spełnione wszystkie przesłanki prowadzące do stwierdzenia zasiedzenia przedmiotowej nieruchomości na rzecz J. C. (1), o których mowa w przywołanych wyżej przepisach, Sąd uwzględnił wniosek wnioskodawczyni w całości i orzekł jak w pkt I (pierwszym) postanowienia.

sędzia Piotr Chudzio

Z/ Odpis postanowienia z uzasadnieniem doręczyć kuratorowi – adw. P. R. – bez pouczenia.

sędzia Piotr Chudzio